Kolor ma znaczenie. Jaki wpływ ma barwa na odbiorcę?

Każdy z nas odbiera kolory w swój indywidualny sposób. Z pewnością składają się na to nasza płeć, wrażliwość, doświadczenia, spostrzegawczość, budowa oka, a także predyspozycje genetyczne. Kolor to nic innego, jak widzialna fala elektromagnetyczna, a jej długość odpowiada barwie dostrzeganej przez ludzkie oczy. Zatem: czy coś, co postrzegamy tak różnorodnie, ale też coś, czego fizycznie nie ma, może mieć znaczenie?

Z naukowego punktu widzenia barwy widzialne mają duży wpływ na organizm człowieka. Różne długości fal powodują różne reakcje psychofizyczne. Potrafią przyspieszyć metabolizm, uciszyć emocje, pobudzić do działania. Tymi zagadnieniami szerzej i dokładniej zajmuje się psychologia koloru. Bada ona zależności między barwą a zachowaniem człowieka i jego nastrojem. Wiedza z tej dziedziny pozwala na świadome i przemyślane stosowanie kolorów w życiu codziennym.

Co jednak decyduje o tym, jakie zastosowanie ma dana barwa? Świadome operowanie kolorami może być bardziej skomplikowane niż nam się wydaje. W projektowaniu psychologia koloru jest bardzo istotna, gdyż zadaniem projektanta jest świadome wpływanie na odbiór obserwatora. Kluczowe jest, aby końcowy efekt pracy był odebrany pozytywnie, zgodnie z wymaganiami i potrzebami klienta. Dlatego wiedza o kolorach – ich zastosowaniu, znaczeniu i oddziaływaniu – z pewnością jest użyteczna.

Emocje, jakie wywołują kolory

Pierwsze, co trafia do odbiorcy, to wrażenie – emocja, jaką obserwowany projekt wywołuje w człowieku. Aby mieć nad tym kontrolę, warto zapoznać się ze znaczeniem kolorów i powszechnym sposobem ich odbierania. Produkt, którego kolorystyka odpowiednio rezonuje z korzyściami i jego zastosowaniem, będzie sprzedawał się lepiej.
Jednym z najintensywniej oddziałujących na człowieka kolorów jest czerwony. Jednak, mimo swojej intensywności, jest kolorem bardzo lubianym, który chętnie stosuje się identyfikacjach, jako element ubioru lub kolor samochodu.
Geneza takiego postrzegania tego koloru bierze się ze skojarzeń z krwią i ogniem – naturalnymi źródłami koloru czerwonego. W naturze czerwień ma informować o zagrożeniu lub skupiać uwagę. Poprzez swoje pobudzające działanie często kojarzy się również z szeroko rozumianą miłością.
Z kolei kolor niebieski jest barwą budującą zupełnie odmienne emocje. Naturalnym źródłem koloru niebieskiego jest niebo. Piękno jego odcieni – od głębokiego granatu, przez turkus odbijany przez morza i oceany, po błękity porannego nieboskłonu. To nawiązanie kreuje z pewnością pozytywne skojarzenia: niebieski symbolizuje wypoczynek, wolność i wywołuje uczucie spokoju, a także bezpieczeństwa.
Kolor żółty z kolei wywołuje optymizm i radość oraz pobudza do działania i kreatywności. Barwa zielona uspokaja, relaksuje, kojarzy się ze szczęściem i harmonią.
Jak widać na powyższych przykładach, emocje wywoływane przez kolory mogą być skrajnie różne. Odwoływanie się do tych odczuć w projektowaniu może pomóc uzyskać zamierzony odbiór danego projektu.

Harmonia kolorów

Kolejnym ważnym aspektem,
który wpływa na odbiór kolorów przez obserwatora, jest zachowanie harmonii kolorów. Zastosowanie spójnej palety kolorystycznej pozwala na uzyskanie pozytywnego wrażenia u odbiorcy. To właściwe zestawienie barw sprawia, że coś nam się podoba lub nie. Oczywiście musimy mieć na względzie różnice we wrażliwości na odcienie kolorystyczne, ale z pewnością uzyskamy zamierzony efekt, stosując się do podstawowych zasad budowania harmonii kolorów.
Podstawowym elementem do tworzenia palet kolorystycznych, które będą zawierały barwy ze sobą korespondujące, jest koło barw. Połączenia kolorów, widoczne na kole, tworzą relacje (akordy), które mogą zapewnić optymalne rozwiązanie projektowe.
Pierwszym ze sposobów dobierania do siebie kolorów jest używanie barw dopełniających. Komplementarne barwy to te, które w kole znajdują się po przeciwnych stronach, na przykład para czerwony i zielony, która kojarzy nam się z gwiazdką. Dzięki takiemu połączeniu kolorów uzyskamy żywy kontrast, który pozwoli stworzyć czytelny przekaz. Dobrą praktyką jest stosowanie tych kolorów w różnej ilości tak, aby jeden z nich był dominujący, a drugi – dopełniający.
Sposobem, który daje bardziej różnorodny efekt, jest wykorzystywanie kolorów na zasadzie triady. Takie zestawienie kolorów tworzymy poprzez wpisanie trójkąta równobocznego w koło barw. Uzyskana paleta również będzie miała żywy i energetyczny kontrast kolorów, ale pozwoli na szersze spektrum wykorzystania. Kolorami triadycznymi są np. barwy podstawowe: żółty, niebieski, i czerwony.
Jeśli natomiast chcemy zbudować paletę bardziej stonowaną, mniej kontrastową, właściwym jest wykorzystanie kolorów analogicznych. Są to barwy, które na kole występują obok siebie. Przykładem może być trio kolorów, które wspaniale oddają powiązania z naturą: żółty, jasnozielony i ciemnozielony. Tworzą one poczucie komfortu, natomiast słabo budują kontrasty. W przypadku wykorzystania takiej palety warto użyć czerni i bieli dla zróżnicowania tych barw.

Istnieją również inne techniki doboru kolorów na bazie koła barw. Można zbudować harmonię w oparciu o kolory dzielące, np. pomarańczowy, granatowy, turkusowy (budowanie łagodnego kontrastu). Inną techniką jest dobór kolorów na bazie prostokąta lub kwadratu wpisanego w koło kolorów.
Sposoby przedstawione powyżej są dość matematyczne, ale w sprawny i skuteczny sposób ułatwiają tworzenie palet kolorystycznych, których odbiór będzie miły dla oka. Wprawieni projektanci dostrzegają te zależności bez korzystania z przedstawionego narzędzia, bazując na swoim instynkcie i wrażliwości. Jednak nawet w tych rozwiązaniach najczęściej możemy znaleźć nawiązanie do któregoś z powyższych schematów.

Ciepłe i zimne filtry kolorystyczne

Poruszając tematykę wpływu koloru na odbiór, nie można zapomnieć o bardzo ważnej właściwości kolorów: podziale na barwy ciepłe i zimne. Warto na początku sprostować, że mowa tu o odczuwaniu ciepła kolorów, a nie temperaturze barwowej definiowanej w Kelwinach.
Niektórzy potrafią w sposób intuicyjny ocenić to, czy dany kolor jest ciepły czy zimny, innym zdefiniowanie tego wrażenia przychodzi z trudem, jednak wrażenie, jakie wywiera kolor, jest niezmienne. Barwy ciepłe dają poczucie przytulności, optymizmu, chłodne zaś uspokajają, budują dystans.
To, czy dana barwa jest chłodna lub zimna zależy od jego położenia na kole barw. Granicą podziału kolorów na zimne i ciepłe są kolory czerwony i zielony. Jest to podstawowe podejście do oddzielenia tych barw. Ale czy niebieski może być ciepły? A czerwony chłodny? Oczywiście! Tutaj warto posiłkować się również tym samym schematem, ale spojrzeć na to, czy dana barwa znajduje się bliżej czerwieni i fioletów, czy bliżej zieleni i żółcieni. Fiolety ochładzają daną barwę, żółcienie – ocieplają.

Ciepłe i zimne filtry kolorystyczne stosowane są często w fotografii i kinematografii. Tego typu zabiegi pozwalają na podbicie przekazu danej sceny lub filmu i wywołują w widzu zamierzony odbiór dzieła. Poprzez ocieplenie kadru z salonu z kominkiem lub ochłodzeniu sceny w korporacyjnym wieżowcu widz zostaje nakierowany na odczucia przeżywane przez bohaterów (colorgrading).
Odbieranie tych zależności kolorystycznych jest subiektywne i każdy odbiera je na swój unikalny sposób, ale z pewnością mają one znaczenie. Jeżeli zależy nam na spowodowaniu wrażenia, które ma pozostać w odbiorcy, warto sprawdzić, czy temperatura zastosowanych barw rezonuje z założonym efektem.

Spójność przekazu za pomocą koloru

Właściwości kolorów, takie jak temperatura czy emocje, jakie wzbudzają, istotnie wpływają na odbiorcę. Jeśli natomiast mówimy o projektowaniu, kolory te najczęściej nie występują same, a zastosowane są w przedmiotach lub przestrzeni, budując pewną całość. Dostarczenie obserwatorowi spójnej i konsekwentnej techniki doboru kolorów może sprawić, że dany projekt będzie się wyróżniał i zostanie zapamiętany.
Identyfikacja kolorystyczna – stworzenie unikatowego zestawienia kolorów i konsekwentne budowanie przekazu wokół tych barw – ma niesamowitą moc. Spójny przekaz komunikowany przez zastosowanie tych samych kolorów w różnych elementach jest bardzo użytecznym narzędziem.
Wiele międzynarodowych korporacji, jak np. Coca-Cola, przywiązuje niesamowitą wagę do wykorzystania spójności przekazu. Odcień czerwieni tej marki musi zawsze być taki sam, niezależnie od tego, czy jest to etykieta produktu, czy film reklamowy. Lata stosowania tej techniki powodują, że gdy widzimy ten kolor, podświadomie kojarzy nam się z produktem.

Artyści muzyczni również korzystają z budowania spójnej kolorystyki brandingu swoich zespołów. Ciekawym przykładem jest tutaj Jack White, który osobiście pilnuje, aby każdy z jego zespołów posiadał trzy kolory przewodnie. Barwy te później są wykorzystywane w teledyskach, szatach graficznych płyt, oprawie koncertów
czy instrumentach.
Stosowanie jednej barwy w różnych środkach przekazu jest niezmiernie trudne i wymaga kontroli prezentowania się kolorów w różnorodnych technikach komunikacji. Druk, wyświetlanie (display), malowanie (np. murale), opakowania, tkaniny, wnętrza, przedmioty – każde wymaga innej techniki nanoszenia koloru. Tutaj z pewnością pomaga zdefiniowanie danej barwy w skali kolorów, np. Pantone. Dzięki zastosowaniu spójności kolorystycznej odbiorca zapamiętuje i wiąże barwy z daną firmą, produktem lub osobą. Jest to bardzo skuteczny, lecz wymagający proces.

Symbolika barw

Ostatnim wartym poruszenia aspektem koloru, który wpływa bezpośrednio na odbiorcę, jest symbolika barw. Może być ona powiązana z kulturą, położeniem geograficznym lub kulturą. Jest to zupełnie odrębne zagadnienie od psychologii koloru. Symbolika odwołuje się do świadomych skojarzeń, obowiązujących w danym kręgu kulturowym. W projektowaniu, szczególnie dla grupy etnicznej, do której nie przynależymy, należy mieć na uwadze odmienność znaczenia kolorów, aby nie zaburzyć planowanego przekazu.

Stosowanie bieli w kulturze zachodu najczęściej wiąże się ze ślubem lub panną młodą, jest symbolem świętości i czystości, powiązanym z religią chrześcijańską. Natomiast w na wschodzie kolor biały symbolizuje żałobę, co bardzo odbiega od europejskiego znaczenia tej barwy.
Zieleń również potrafi mieć skrajne skojarzenia. W niektórych miejscach świata kojarzony jest ze szczęściem, płodnością, w innych z chorobą, ze zgnilizną.
Podobnie jest z czerwienią. W krajach Azji, a więc m.in. w Japonii lub Chinach, kojarzy się ze szczęściem, powodzeniem. Czerwień również może wiązać się z ustrojem komunistycznym, co nie zawsze może być dla nas zamierzonym efektem. W Polsce ma również często wydźwięk patriotyczny, w nawiązaniu do barw narodowych.

W przypadku rozważania symboliki danego koloru najistotniejszym elementem jest określenie odbiorcy danego projektu. Bazując na wiedzy o przekonaniach danego środowiska, możemy uniknąć niezrozumienia i negatywnego odbioru danego dzieła.

Analizując wszystkie te aspekty wykorzystania kolorów, można śmiało założyć, że kolor zdecydowanie ma znaczenie i wpływ na odbiorcę. Poprzez wykorzystanie barw w sposób przemyślany możemy przekazać emocje, odczucia, wrażenia, nastrój. To, jakich barw użyjemy, również może zaważyć na ogólnym odbiorze projektu – jego akceptacji lub odrzuceniu. W ostatnich czasach uciekamy się do barw stonowanych, bieli, szarości, czerni. Są one łatwiejsze w użyciu i mniej nacechowane emocjonalnie.

Stosowanie się do wszystkich zasad może stać się wyzwaniem, ale nie należy z niego rezygnować. Mimo indywidualnych różnic w odbiorze barw, każdemu z nas mogą one zadać radości i dostarczyć wielu emocji. Kolory ożywiają przestrzeń wokół nas i dodają znaczenia. W nich zawarta jest moc natury i umiejętności naszego jej postrzegania. Wykorzystujmy ją więc mądrze i pozwólmy sobie czasem na odrobinę kolorystycznego szaleństwa.